Excursie Regte Heide en Riels Laag, project Nardus & Limosa

Het is zondag 10 september: warmste 10 september ooit gemeten. Wij hebben vandaag een excursie van Brabants Landschap over de Regte Heide en Riels Laag in het kader van project Nardus & Limosa.

Om 8.30 stappen we op onze fiets en rijden naar ‘t Riels Hoefke.
Met bidon en pet, wel noodzakelijk met deze hitte, natuurlijk gaat de verrekijker ook mee. In de werkschuur van het Brabants Landschap is er koffie en krijgen we uitleg van Jeroen en Wim (de Jong) van het Brabants Landschap over het project Nardus & Limosa.

Project Nardus & Limosa

Het project Nardus & Limosa is genoemd naar twee iconische soorten: Nardus stricta (borstelgras) heischrale graslanden een sterk bedreigd habitattype dat vooral op de arme gronden in de Kempen nog te vinden is en Limosa Limosa (grutto) weidevogels, een groep van vogels die de voorbije decennia sterk zijn achteruitgegaan. Deze waren min of meer karakteristiek voor het oorspronkelijke gevarieerde Kempische heidelandschap waar dit project wordt uitgevoerd. In dit project wordt geprobeerd om de heischrale graslanden en de weidevogels opnieuw te herenigen.

Het project Nardus & Limosa heeft in 2019 voor 6 jaar geld gekregen voor natuurherstel van o.a. natuurgebieden Regte Heide, het Riels Laag en de Roovertsche Heide. Ruim drie jaar geleden startte Brabants Landschap met de uitvoering van verschillende werkzaamheden op de Regte Heide en in het Riels Laag. Gedurende het project is een groot deel van de graslanden weer omgezet in de oorspronkelijke heischrale graslanden. Door de uitbreiding van heischrale graslanden in combinatie met andere maatregelen in het gebied, waarbij ook de mineralenbalans wordt hersteld, wordt het gebied als geheel een geschikter habitat voor (weide)vogels. De diversiteit aan geschikte biotopen, voedsel en waterhuishouding zal toenemen. Ook wordt verwacht dat andere soorten zich opnieuw zullen vestigen. Het doel is om soorten die karakteristiek zijn voor het oorspronkelijk gevarieerde Kempische heidelandschap te behouden of uit te breiden. Inmiddels zijn de meeste maatregelen uitgevoerd.

Heischrale graslanden en weidevogels

Tot het begin van de vorige eeuw werden in de Kempen weidevogels aangetrokken door de uitgestrekte heides en heischrale graslanden. Doortrekkende vogels gebruikten het landschap als rustplaats en foerageergebied. Soorten als grutto, wulp en kievit vonden er hun broedplaatsen in het gras. Wat we nu kennen als “weidevogels”, waren in die tijd typische “heidevogels”. Sinds de ontginning van de graslanden in de eerste helft van de vorige eeuw, is er van de oorspronkelijke heischrale graslanden weinig overgebleven. Deze kleine stukken van voedselarme habitats waren onvoldoende om weidevogelpopulaties te blijven herbergen. De vogels zijn echter niet verdwenen, maar pasten zich aan de extensieve landbouwgraslanden aan. Heidevogels werden weidevogels. Bij het intensiever worden van de landbouw, vooral door steeds vroeger maaien van de graslanden, waren in de tweede helft van de vorige eeuw ook de landbouwgraslanden niet meer geschikt voor de weidevogels. Zowel voor weidevogels als voor heischrale graslanden zijn dus tegenwoordig veel inspanningen nodig.

Graanakkers

Dichtbij de werkschuur van BL zijn een paar akkers aangelegd waarop graan wordt verbouwd. Dit trekt vogels aan en ook de zomertortels die op landgoed De Hoevens bivakkeren kunnen hier foerageren.

Steenmeel helpt bij bodemherstel

Op meerdere plaatsen zijn belangrijke bodemmineralen verdwenen.
Het verspreiden van steenmeel (gemalen steen) is nodig om de bodem te helpen herstellen. Deze is ernstig verzuurd door stikstof uit de lucht die in de bodem is terecht gekomen (stikstofdepositie). Dat heeft ernstige gevolgen voor planten en dieren. Steenmeel helpt de mineralen weer met elkaar in balans te brengen, zodat de bodem beter kan functioneren. De biodiversiteit neemt daardoor toe en de natuur wordt weerbaarder tegen stikstofdepositie en klimaatverandering. Zo krijgen belangrijke dieren en planten weer alle kansen.
Steenmeel is gemalen steen en is dus een volledig natuurlijk materiaal. Het is rijk aan voedingsstoffen en mineralen die geleidelijk worden afgegeven aan de bodem. Na het verspreiden ligt het steenmeel als een dun laagje op de grond waarna het al snel in de grond verdwijnt. Daar zet het zijn nuttige werking nog lange tijd voort. Zeker zo’n 30 jaar! De bodem wordt vitaler, kan beter functioneren en houdt vocht makkelijker vast.
Het verspreiden van steenmeel gebeurt met inzet van een helikopter. Zo kan heel nauwkeurig gewerkt worden zonder de bodem te verstoren en ook dieren hebben met deze methode het minst last van de werkzaamheden. Bovendien is deze werkwijze zowel voor het milieu als qua tijd en kosten de meest gunstige keuze.

Maaien

Door het toepassen van speciaal maaibeheer krijgen bepaalde planten meer kans zoals o.a. Orchis-soorten. Tijdens het maaien wordt uiteraard rekening gehouden met het broedseizoen.

Heideveld

Op sommige plekken zijn in het heideveld slingerende paden vrijgemaakt. Dit om de kleine vegetatie meer kans te geven. Ook de veldleeuwerik heeft soms behoefte aan een open plekje in het heideveld. En… voor later… kunnen hier de kleine grutto’s hun weg vinden en indien er gevaar dreigt in het dichtbegroeide heideveld veiligheid zoeken.

Rond het middaguur zijn we weer terug bij ’t Riels Hoefke. Het was een zeer boeiende en informatieve wandeling. Met dank aan Jeroen en Wim van het Brabants Landschap. En wie weet mogen we over een aantal jaren de grutto weer verwelkomen op het heide-veld.

Gerrie Wissink