Het verborgen leven van bomen volgens de boswachter

Internationale bestseller: Respect voor bomen nodig, zoals voor dieren

De bekende Duitse boswachter Peter Wohlleben schreef met ‘Het verborgen leven van bomen’ een verrassend boek. Hij beschrijft bomen als sociale wezens die soortgenoten helpen door te waarschuwen voor gevaren en elkaar via de wortels suikers toe te spelen. Wohlleben noemt het ‘vriendschappen’. Een bos heeft er belang bij, zwakkere leden actief te ondersteunen: bomen zijn zo sterk als het bos om hen heen. Gaan wij goed met bomen en bossen om?

Bossen oud laten worden

We vergeten wat echt oud is en kappen vanwege het hout bomen van 80 tot maximaal 120 jaar oud, terwijl beuken en eiken 400 tot 500 jaar worden. Oud betekent voor een boom juist: sterk en krachtig. ‘Willen we bossen gebruiken in de strijd tegen de klimaatverandering, dan moeten we die oud laten worden, exact wat de grote natuurbeschermingsorganisaties vragen.’
Overal worden bomen gesnoeid: ‘eigenlijk is het een bloedbad’. Wordt de kroon gesnoeid, dan krijgen de wortels een flinke klap: een groot deel daarvan verhongert. Na tientallen jaren verzwakt de boom en als de beheerder voor de veiligheid meer afzaagt, ontstaan nieuwe wonden. Een gehavende boom bloeit vaak, maar dat betekent dat hij zich nog wil voortplanten voordat hij sterft.

Wood-wide-web

Aan het bodemleven in bossen is nog veel te ontdekken. ‘In een handjevol bosaarde zitten meer levende wezens dan er mensen zijn op aarde. () Al die wezens zijn van invloed op de bodem, vormen die en maken die zo waardevol voor bomen.’ Die kleine beestjes zijn het begin van de voedselketen, het plankton van de bodem. We weten dat bomen communiceren: ze gebruiken onderling chemische en electrische signalen en mogelijk ook geluidssignalen. Verreweg het snelst zijn boodschappen via schimmels, als de glasvezelleidingen van het internet, ook wel het ‘wood-wide- web’ genoemd. ‘Een theelepeltje bosgrond bevat een paar kilometer van die zwamdraden.’ Eén schimmel kan hele bossen verbinden.

De volheid van het bestaan

Dieren voelen in veel opzichten hetzelfde als mensen. De grenzen tussen planten en dieren zijn volgens Wohlleben willekeurig. Planten leven van fotosynthese, dieren eten levende wezens. Maar er is vooral verschil in tempo: hoe snel informatie wordt verwerkt en in actie wordt omgezet. We kunnen ons moeilijk in bomen inleven, doordat ze zo langzaam zijn.
Zijn we bang dat we bomen met meer respect moeten behandelen als we ontdekken hoezeer ze op dieren lijken? vraagt Wohlleben zich af. Zijn boodschap is: Heb meer vertrouwen in de wilde natuur! Veel bomen kunnen zelfs tegen een opgewarmd klimaat, als we de sociale structuur van het bos niet door houtkap vernietigen en het bos zijn microklimaat zelf kan blijven regelen. Maar we halen meer uit het ecosysteem bos dan we nodig hebben en brengen bomen, net als dieren, onnodig leed toe. Hij verwacht dat we anders met bomen en planten leren omgaan. Dat is ‘de volheid van het bestaan: tienduizenden soorten die met elkaarverweven en van elkaar afhankelijk zijn.’

Anjo Roorda