Het gentiaanblauwtje

Afgelopen tijd horen we vaak over de negatieve gevolgen van verdroging en stikstofdepositie. Dat dit ook daadwerkelijk leidt tot het uitsterven van soorten zien we bij het gentiaanblauwtje. Dit is een dagvlindersoort die tot vorig jaar leefde op de Regte Heide, maar nu helaas permanent verdwenen is. Hierbij een klein eerbetoon aan deze vlinder met een wel heel bijzondere levenscyclus.

De levenscyclus van het gentiaanblauwtje is, zoals de naam al doet vermoeden, nauw verbonden met de klokjesgentiaan. Klokjesgentianen zijn planten met prachtige diepblauwe bloemen. De plantensoort gaat landelijk sterk achteruit, maar komt nog in redelijke aantallen voor op de vochtige delen van de Regte Heide. Opvallend genoeg is de wettelijk beschermde status van de klokjesgentiaan met de invoering van de Wet Natuurbescherming in 2017 juist opgeheven, maar dat terzijde. Brabants Landschap is altijd zuinig gebleven op de klokjesgentianen, mede omdat het gentiaanblauwtje er haar eitjes op legt. De pas uitgekomen rupsen leven een paar weken in een bloemknop, maar laten zich daarna op de grond vallen.

Dan komt het meest kritische deel in het leven van de rups: ze moeten worden gevonden door knoopmieren, die de rupsen meenemen naar hun nest. De rupsen scheiden namelijk een voor mieren aantrekkelijke zoete stof uit. De rups gedraagt zich echter als een koekoeksjong, en voedt zich in het ondergrondse nest met het mierenbroed. De rupsen verpoppen zich in de herfst in het mierennest en komen het jaar erop uit hun cocon. Op dat moment moet de vlinder maken dat hij weg komt, en kruipt hij uit het mierennest.

De afhankelijkheid van zowel klokjesgentianen als knoopmieren maakt het
gentiaanblauwtje kwetsbaar. Wat heeft uiteindelijk de soort de das omgedaan? De achteruitgang van klokjesgentianen door verdroging en stikstofdepositie heeft de soort geen goed gedaan. Langdurige droogte in 2018 t/m 2020 heeft gezorgd voor een uitgestelde bloei van klokjesgentianen, waardoor er mogelijk een mismatch is ontstaan tussen de aanwezigheid van bloemknoppen en de vliegtijd van vlinders. Aangezien het gentiaanblauwtje in zijn leven slechts enkele honderden meters van zijn geboortegrond vliegt, zullen ze in onze tijd van leven niet meer terugkeren naar de Regte Heide. We zullen dit vlaggenschip van goed beheerde heidevelden voortaan moeten missen in Goirle.

Rob van Dijk